«Серпін–2050» мәңгілік ел жастары – индустрияға» мемлекеттік бағдарламасы аясында Түркістан облысында жастар саясатын дамыту өзекті. Оңтүстік өңір халық санының тығыздығымен, демографиясының өсуімен ерекшеленетінін ескерсек, онда орта мектепті бітіріп, мамандық таңдау алдында тұрған түлектерге дұрыс бағыт көрсету – басты міндет. Бұл ретте «Серпін» бағдарламасы арқылы мемлекеттік қолдаудың қаншалықты маңызды екенін айтса жеткілікті.
Аталған бағдарламаның артықшылықтары мен мүмкіндіктерін насихаттау үшін Түркістан облысына А.Мырзахметов атындағы Көкшетау өңірлік университетінің өкілдері келді. Жұмысшы топ мүшелері «Жаңа толқын» бағдарламасы бойынша жұмыс жоспарымен бөлісті. Кездесуде «Серпін — 2050» мемлекеттік бағдарламасымен оқитын білім алушы Түркістан облысы, Отырар ауданы, Қоғам ауылының тумасы Алайдар Ұлғаным Бексұлтанқызы мен Мырзахметов атындағы Көкшетау өңірлік университетінің «Серпін жобасы және оңтүстік өңірлерден келген жастармен жұмыс» тобының басшысы Күлзия Тобатаева жұмыс жоспарларымен таныстырды.
Мамандардың айтуынша, қазіргі таңда оқу орнында оңтүстік өңірінен 45 студент білім алады. Бүгінде университет бакалавриаттан — 27, магистратурадан — 14, PhD-докторантурадан — 2 мамандық бойынша оқытады. Одан бөлек, студенттер үшін қолайлы, заманауи жабдықталған екі жатақханасы бар.
Иә, елімізде алғаш рет «Серпін» бағдарламасы қабылданғанда көпшілік көп үміт күткені белгілі еді. Отырған орныңнан қиырдағы ауылға қоныс аударып, күнкөріс жасау көз көргенге оңай болғанымен, шынтуайтында шешім қабылдайтын адам үшін өте қиын шаруа. Дегенмен, бұл бағдарламаға тереңірек үңілсек, жастарды қолдау арқылы солтүстік өңірдегі демографиялық ахуалды жақсарту, күнгейдегі әлеуметтік күйзелісті шешу, ең бастысы, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету көзделген еді. Ал жобаның өмірге келіп, жүзеге асырылғанына да он жылға жуықтапты. Бұл уақытта бағдарлама өз миссиясын орындай алды ма?
Бағдарламаның тұсауы кесілген 2014 жылы 2050 жас білім алса, 2015 жылы – 6 200, 2016 жылы 4 312 білім гранты бөлінді. Әсіресе жастар білім беру, техникалық ғылым, ауыл шаруашылығы мен медицина мамандықтары бойынша оқуға қабылданды. Бұрқ етіп басталған бағдарламада қазір қозғалған сең бар ма?
Түркістан өңірлік коммуникациялық ақпараттық орталығында арнайы өткізілген брифингте Түркістан облыстық «Жастар ресурстық орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі басшысының орынбасары Пердебек Есқұлов түлектердің «Серпінмен» грантқа түсу мүмкіндігі жоғары екенін айтты.
-Бүгінде өңір жастарының «Серпін — 2050» мемлекеттік бағдарламасы арқылы оқуға түсу мүмкіндігі өте жоғары. Оған дәлел, өткен жылы бағдарлама бойынша республикаға бөлінген 3 653 гранттың 983-не Түркістан облысының талапкерлері ие болды. Олар еліміздегі 18 жоғарғы оқу орындарына жолданды. Қазіргі таңда Түркістан облысының аудан-қалаларында бағдарлама бойынша үгіт-насихат жұмыстары жүріп жатыр. Осы ретте А.Мырзахметов атындағы Көкшетау өңірлік университеті кезекті іс-сапар барысында Отырар және Бәйдібек аудандарының жастарымен кездесіп, оқуға түсуге шақырып жатыр. Негізінен серпіндіктердің 70-90 пайызы тұрақты жұмысқа орналасады»,- дейді Пердебек Сержанұлы.
Ресми деректерге сүйенсек, жобаның көздегені – еліміздегі еңбек ресурсы басым оңтүстік өңірдің жастарын жұмыс күші аз аймақтарда оқытып, жұмыспен қамту болғанымен, оған бөлінген он мыңға жуық білім гранты иесіз қалған. Игерілмеген қаражат шамамен 5 млрд. теңгеден асады. Бұл мәселе бұған дейін де айтылған болатын. Алайда жобаға бөлінген гранттың тең жартысы игерілмейтініне алаңдаған ешкім жоқ.
«Қазақстан-2050» стратегиясында айқындалған басымдықтарды жүзеге асыруға бағытталған іс-шаралардың қатарына кіретін әлеуметтік жобаның мақсаты – білікті мамандар даярлау. Бұл стратегияның өзегі елімізді дамыған отыз елдің қатарына қосу болатын. Осыған орай ел Үкіметі жастар мәселесіне арнап, «Мәңгілік ел жастары – индустрияға!» атты әлеуметтік жобаны ұсынды. Бірегей жоба мыңдаған жастардың Солтүстік, Батыс және Шығыс Қазақстанда білім алуына жол ашқан болатын. Нәтижесінде олар кәсіптік-техникалық колледждер мен жоғары оқу орындарында оқуы тиіс еді.
Солтүстік Қазақстан облыстық білім басқармасының мәліметінше, 2014 жылдан бастап өңірдегі техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарына «Серпін» жобасы бойынша Алматы, Түркістан, Жамбыл, Қызылорда, Маңғыстау облыстарынан 585 студент оқуға түскен. Оның ішінде 470 студент оқуды тәмамдағанымен, облыста 69 адам ғана қалған. Оның 61-і жұмысқа орналастырылған, ал 8-і жоғары оқу орнында оқуын жалғастырған. Ал соңғы екі жылда аталған бағдарлама бойынша өңір колледждерінде білім алуға бірде-бір жас келмеген.
Мамандардың айтуынша, нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың «Еңбек», «Дипломмен ауылға!», «Жастар тәжірибесі» бағдарламалары бойынша жастар арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізіледі екен. Мысалы, «Дипломмен ауылға!» бағдарламасы бойынша жастар ауылдық жерлерде жұмысқа орналасады, 100 АЕК мөлшерінде көтермеақы алады және 1500 АЕК мөлшерінде тұрғын үй сатып алуға бюджеттік кредит беріледі.
– «Серпін» бағдарламасы аясында М.Қозыбаев атындағы СҚУ-да бастауыш сынып мұғалімі мамандығы бойынша білім алдым. Жалпы “Серпін” бағдарламасы – жастарға қажет бірегей жоба. Халық көп шоғырланған еліміздің оңтүстік өңірлеріндегі жұмыссыз жүрген жастарға осында оқып, білікті маман болуына зор мүмкіндік берді. Іздегені – ілім, көздегені – білім болған жастарға жақсы жағдай жасалды. Жатақханамен қамтамасыз етілді, шәкіртақы төленді. Иә, алғаш келген жылдары қиналғанымды жасырмаймын. Өзің үйренбеген жер, үйіңнен тым жырақта білім алу оңай болған жоқ. Мұндағылардың бәрі дерлік орыс тілділер, орысша сөйлеу қиынға соқты. Көптеген оқу құралдары да орыс тілінде болды. Сондықтан қолға түскен кітапты қазақ тіліне аударып оқыдық, – дейді Ақмарал Құрманғазықызы.
Қажет жобаның маңыздылығын арттыру мақсатында халықаралық «Болашақ» бағдарламасының құрамында бөлек бағыт ретінде де жұмысын жалғастыру жоспарланған болатын. Алайда «Серпін» жобасы бүгінде күші жойылған «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасына біріктірілді. Соңғысының жүзеге асырылу уақыты аяқталған соң, «Серпіннің» де болашағы бұлыңғырлана түсті.
Осылайша көлеңкеде қалған «Серпін» жобасының былтыр атауы өзгерді. Енді оның «Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған өңірлерге қоныс аударатын ауыл жастары қатарындағы Қазақстан Республикасының азаматтары үшін білім квоталары» деген шұбалаңқы атауы бар. Бір деммен айту мүмкін емес. Атауы жаңарған жобаны жетілдіру мақсатында бірқатар өзгерістер енгізілді. Бұл туралы Ғылым және жоғары білім вице-министрі Қуаныш Ерғалиев Орталық коммуникациялар қызметіндегі баспасөз мәслихатында айтты. Берген мәліметке сүйенсек, өткен жылы аталған жоба бойынша 3653 грант бөлініпті. Жобаның игілігін көргендер үш жыл емес, екі жыл көлемінде еңбек етеді. Сондай-ақ грантты жұмыс істеу арқылы өтеуге оқыған аймақта ғана емес, жоба аясында қамтылған басқа өңірлерде де рұқсат.
Суық өңірдегі жалғыз оқу орны М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінде қазіргі таңда 33 мамандық бойынша мыңға жуық студент білім алып жатыр. Бағдарлама бойынша оқуға түскендердің мәселелерін шешетін «Серпін» штабы құрылған. Осыған қарамастан университетке түсушілер саны да жылдан жылға азайып барады.
Таяқтың екі ұшы болатындай, бұл мәселеге бір жақты қарауға болмайды. Алғашқы жылдары жобаның бастамасы қарқынды болғаны – жоғарыдағы жауапты тұлғалар мен жергілікті атқарушы органдардың біріккен жұмысының нәтижесі еді. Бүгінде бағдарлама бойынша келген жастардың оқу барысын қадағалап, жергілікті жастармен араласуын қамтамасыз етуге бағытталған іс-шараларды жүзеге асыратын жауапты тұлғалардың болмауы, мақсатсыз жүргізіліп отырған кәсіптік бағдар жағдайды одан сайын ушықтыра түскендей.
«Серпін» – уақытша емес, саяси-стратегиялық маңызы зор жоба. Әсіресе халық саны күннен-күнге азайып бара жатқан солтүстік өңірді жұмыс күшімен қамтамасыз етуде пайдасы мол еді. Бірақ жүйелі жұмыстың жоқтығынан теріскей демографиясына серпін береді деген жоба үмітті ақтай ма, сол жағы күмәнді…
Л.Мырзантайқызы
